เกรียงไกร ปริญญาพล http://www.kkppn.com

 

พระยาประจันตประเทศธานี 
( โง้นคำ  พรหมสาขา    สกลนคร )

 

 

โดย

ดร. เกรียงไกร   ปริญญาพล
ผู้ทรงคุณวุฒิในคณะกรรมการสภาวัฒนธรรมจังหวัดสกลนคร
และ
กรรมการที่ปรึกษากิตติมศักดิ์สมาคมชาวสกลนคร

 

 

   

          เกิดเมื่อวันอาทิตย์ที่ ๑๙  มกราคม  พ.ศ. ๒๓๘๒  ตรงกับรัชสมัยรัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  แห่งบรมราชจักรีวงศ์    เขตตำบลธาตุเชิงชุมหรือเขตเทศบาลเมืองสกลนครในปัจจุบันนี้  ได้รับราชการมาตามลำดับจนถึง  พ.ศ. ๒๔๓๐  ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์และราชทินนามเป็น  พระยาประจันตประเทศธานีศรีสกลานุรักษ์  ตำแหน่ง  เจ้าเมืองสกลนคร  ซึ่งราชทินนามคำว่า  ประจันตประเทศธานี   มีความหมายหรือแปลว่า  ผู้เป็นใหญ่ในชายแดน

 

 

สิ่งปลูกสร้างรอบบริเวณจวนท่านเจ้าคุณจันต์ 

 

                ท่านเจ้าคุณจันต์ดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองสกลนครซึ่งเป็นตำแหน่งบริหาร  ในสมัยก่อนนั้นสังคมของชาวอีสานจะนิยมอยู่กันเป็นครอบครัวใหญ่  ดังนั้นอาณาเขตที่พักของท่านซึ่งมีจำนวนเนื้อที่กว้างขวางพอสมควร  นอกจากจะมีจวนหรือโฮงที่พักแล้ว  ยังรายล้อมด้วยสิ่งปลูกสร้าง  เช่น  บ้านพักของบุตรหลาน  รวมตลอดทั้งสถานที่ทำการในส่วนราชการต่าง ๆ  โดยจะรวมอยู่ภายในอาณาเขตเดียวกัน  แผนผังบริเวณจวนท่านเจ้าคุณจันต์นี้   นายเทียม  ศิริขันธ์  (  ปัจจุบันประธานคุ้มศิริขันธ์ )  ข้าราชการบำนาญ  อดีตนายช่างเอก  แขวงการทางจังหวัดสกลนคร  อายุ   ๙๕  ปี  อยู่บ้านเลขที่  ๔๑๙/๑   ถนนสุขเกษม  ตำบลธาตุเชิงชุม  อำเภอเมือง  จังหวัดสกลนคร  เป็นผู้ร่างขึ้นเมื่อ  พ.ศ. ๒๕๒๔  ตามคำบอกและนำชี้สถานที่จริงของนางทองใบ  วัฒนรัตน์  ( สกุลเดิมปริญญาพล )  ขณะอายุ   ๗๗   ปี  ( ถึงแก่กรรมอายุ  ๑๐๑  ปี )  ภรรยานายอาจ  วัฒนรัตน์  อดีตปลัดอำเภอ    ทั้งนี้ขณะนางทองใบ  วัฒนรัตน์  อายุได้  ๑๖ ๑๗  ปี  ได้เคยพักอาศัยอยู่ภายในบ้านพักของพระวิเศษสกลกิจ  ( อรดี  พรหมสาขา    สกลนคร )  บุตรชายท่านเจ้าคุณจันต์โดยพักกับน้าสาว  ( น้องของแม่ )  คือนางมังหรือศรีสุมังค์  พรหมสาขา    สกลนคร  ( สกุลเดิมศิริขันธ์ )  ภรรยาของนายวัง  พรหมสาขา    สกลนคร  บุตรชายพระวิเศษสกลกิจ  ( อรดี  พรหมสาขา    สกลนคร )  โดยขณะนางทองใบ  วัฒนรัตน์  พักอาศัยอยู่กับน้าสาวนั้น  ได้เห็นท่านเจ้าคุณจันต์บ่อยครั้ง  และสามารถจดจำสถานที่ต่าง ๆ  ได้

                      

 

แผนผังบริเวณโฮงพระยาประจันตะประเทศธานี  ( โง่นคำ  พรหมสาขา    สกลนคร )
จากคำบอกเล่าของคุณยายทองใบ  วัฒนรัตน์  อายุ  ๘๔  ปี  ๔๕๑ ถนนสุขเกษม  สกลนคร
การแสดง  ลิเก  นายบัง  อุปพงษ์  เป็นพระเอก  
,  นายพิมพ์  อัศราวุฒิ  เป็นนางเอก  ,  ลำกลอน
 
คือ  นายสอน  เมืองรี  
,  นายกะแต้  ,  มีแคนวง
  มีแผ่นเสียงหมุนลาน       
ซึ่งพระยาประจันตะประเทศธานี ชอบมากคือแคนวง  
        

 

                       ๑. โฮงพระยาประจันตะประเทศธานี  (โง่นคำ)
                       ๒. หอขวางสำหรับออกปรึกษาราชการและชมการแสดง
                       ๓. โฮงคุณแม่หน่อแก้ว
                       ๔. โฮงคุณแม่คาย
                       ๕. โฮงคุณแม่คำรบ
                       ๖. โฮงท้าวบุตราช  (มีหน้าที่เฆี่ยนนักโทษ)
                       ๗. โฮงคุณแม่ยศ
                       ๘. โฮงพระวิเศษ
                       ๙. ฉางข้าว  ครกตำข้าว
                     ๑๐. คอกช้าง  ซึ่งขุนประโชติเป็นควาญช้าง
                     ๑๑. วัดศรีบุญเรือง (สถานีรถปรับอากาศในปัจจุบัน)
                     ๑๒. ที่ทำการ
                     ๑๓. ป้อม
                     ๑๔. ตราง
                     ๑๕. ที่ดินพระยาประจันตะประเทศธานี

                      โฮง หมายถึง บ้าน

            แผนผังฉบับนี้  ต้นฉบับมีสภาพเก่า  ผู้เขียนคงข้อความในต้นฉบับไว้ตามเดิมทุกประการ  แต่จะอธิบายเพิ่มเติมในผังและตามหมายเลขที่ปรากฏในแผนผัง  ทั้งนี้เพื่อความสมบูรณ์ของเนื้อหาในบทความ  ดังนี้  
            การแสดงลิเก
  นายบัง  อุปพงษ์  (ท่านผู้นี้ หมายถึง 
                                 นายบังหรือไพบูลย์  อุปพงษ์
  อดีตปลัดอำเภอ
                                 และเป็นบิดาของนายสบาย
  อุปพงษ์ ข้าราชการครู
) 
                                 
การแสดงละเล่น  ซึ่งเจ้าคุณจันต์ชอบ คือ ลิเก
                                 และหมอลำกลอนพื้นบ้าน โดยจะมีดนตรี
                                 ประกอบ คือ แคนวง พร้อมกับเครื่องเล่นแผ่น
                                 เสียงชนิดหมุนลาน

            ๒. หมายถึง ศาลากลาง (คลิกที่นี่เพื่อดูรายละเอียดใน เชิงอรรถที่ ๖ - ๗) 
                             
ซึ่งท่านเจ้าคุณจันต์ 
ใช้ปรึกษาราชการร่วมกับ
                              คณะกรมการเมือง
  ฝ่ายรวมตลอดทั้งใช้เป็นที่
                              แสดงการ
ละเล่นในโอกาสต่าง ๆ    

           
 
๓. หมายถึง
  คุณแม่หน่อแก้ว  เป็นบุตรีท่านเจ้าคุณจันต์
  

            ๔. หมายถึง  คุณแม่ทองคาย  บุตรีท่านเจ้าคุณจันต์

            ๕. หมายถึง  คุณแม่จันทโครบ  บุตรีท่านเจ้าคุณจันต์

          
  ๗. หมายถึง
  คุณแม่ศรีสมยศ  บุตรีท่านเจ้าคุณจันต์

            ๘. หมายถึง  พระวิเศษสกลกิจ (อรดี  พรหมสาขา    
                               สกลนคร)
  บุตรชายท่านเจ้าคุณจันต์

          ๑๑. หมายถึง  สถานีรถปรับอากาศ  (ปัจจุบันเป็นพื้นที่ด้านหลัง
                               เรือนแถวอาคารพาณิชย์
)

          ๑๒. หมายถึง
  ที่ทำการเมือง (โรงแรมเจริญเมือง ซึ่งปัจจุบัน
                               โรงแรมได้ถูกทางราชการรื้อไปแล้ว  และสร้าง
                               เป็นลานคนเมืองให้ประชาชนใช้เป็นสถานที่
                               ออกกำลังกาย
  และแสดงการละเล่นในโอกาสจัดงานต่าง ๆ)

           ๑๓. หมายถึง  ป้อมตรวจการทั่วไป
           ๑๔. หมายถึง  ตารางเป็นภาษาของชาวอีสานหมายถึง เรือนจำ

                          

 

_______________________________________

 

( ขอได้รับความขอบคุณและปรารถนาดีจาก www.kkppn.com )

 


         




Online: 1 Visits: 259,839 Today: 83 PageView/Month: 1,791